Lokale whisky: Nederland telt steeds meer whiskystokerijen

Bolsward – Us Heit

In het hoge noorden begint dit verhaal. In een voormalige zuivelschool brouwt Aart van der Linde al decennialang een trots Fries bier, Us Heit. In het Nederlands ‘Onze Vader’, een verwijzing naar de Friese stadhouder graaf Willem Lodewijk (1560-1620) en van wie in Leeuwarden een standbeeld staat. In 2004 besloot Aart om ook eens whisky te gaan stoken en paste daarvoor de al aanwezige brouwinstallatie aan. Deze small batch whisky heet Frysk Hynder, een verwijzing naar de Friese volbloed. Elke batch verschilt enigszins van smaak ten opzichte van de vorige.

Vroomshoop – Kalkwijck

Je vader is een herenboer met akkers vol verschillende granen en je hebt een bijzonder goede neus en gevoel voor techniek en chemie. Dan sla je de handen ineen en ga je ‘single estate whisky’ maken. Dat hebben Bert Benus en zijn dochter Lisanne inderdaad gedaan. Ze maken overigens veel meer distillaten dan whisky alleen. Eastmoor Single Malt is als driejarige op de schappen van  whiskyspeciaalzaken te zien en er zijn vrijwel constant nieuwe varianten in ontwikkeling.

Ootmarsum – Sculte

Gerard Velthuis maakt sinds een aantal jaren whisky ‘oet Twente’. Hij had zijn sporen al ruimschoots verdiend met het stoken van allerlei fruitlikeuren en daar internationaal prijzen mee gewonnen. Gerard trok de jonge Roy Kroeze aan als whiskystoker en dat resulteerde in een whisky met karakter, ‘Twents karakter’ zegt Gerard graag, doelend op het feit dat zijn product in vaten rijpt die van Twents eikenhout zijn gemaakt. De distilleerderij is in een oud klooster gehuisvest, hartje centrum.

Losser - Horstman

Begonnen als hobbyist, bereikte Johan Horstman na jaren het punt waar hij wilde gaan professionaliseren en dat leidde tot Horstman Whiskey, heel eigenwijs met de ‘e’ geschreven. Bij zijn verzoek om een vergunning, moest hij een beetje bakkeleien met de belastingdienst want die wilde over de hobbywhisky ook nog accijnzen gaan heffen. Ze zijn eruit gekomen en het resultaat mag er zijn. Het water van de whisky komt uit een voormalige bron van bierbrouwer Grolsch – dat is hier om de hoek.

Arcen – De IJsvogel

Deze kleine distilleerderij, oorspronkelijk een graanbranderij, ligt op een prachtige plek in de uiterwaarden van de Maas. Het is een oude watermolen en dat toont respect voor traditie, want in vroeger eeuwen draaiden diverse distilleerderijen in Schotland met ‘waterkracht’ als energie. We zitten inmiddels in het zuiden van het land en dat valt op. Aan de wanden hangen portretten van Maria en van Armandus. Laatstgenoemde is onder andere de beschermheilige van het stokersgilde. De productie is klein en bescheiden, net zoals het vogeltje waarnaar de distilleerderij is vernoemd.

Texel – De Lepelaar

De Schotten hebben whisky van Islay, maar wij van het Waddeneiland Texel, dankzij Joscha Schoots die op zijn landgoed De Bonte Belevenis al jaren bier brouwt. Een goede combinatie met whisky – voor beide dranken is het eerste deel van het productieproces nagenoeg hetzelfde. Joscha heeft veel geëxperimenteerd, tot en met toevoeging van houtsnippers, waar hij overigens weer vanaf gestapt is. Hij wilde gewoon weten wat het effect op de smaak was. Hij blijft van alles uitproberen en brengt telkens nieuwe varianten uit die allen net een tikkie anders smaken. Leuk  om met de familie heen te gaan want op de Bonte Belevenis is van alles te doen, ook voor kinderen

De IJsvolgel in Arcen (links) en De Lepelaar op Texel (rechts) 

Gramsbergen - Mommeriete

Gert en Carina Kelder brouwen al sinds 1988 bier. Een keer per jaar, vanaf 2008, maken ze een hopvrij bierbeslag en laten daar whisky van stoken door Alambik. Die kleine stokerij is overigens in de provincie Groningen gelegen. Het distillaat komt terug naar Gramsbergen, rijpt daar en is naderhand in het plaatselijke café te nuttigen. Een echte niche dus.

Rotterdam - Cley

Een micro-distilleerderij in Overschie die teruggreep naar een receptuur uit 1795 en waarvan eigenaar Paul den Dulk het  distilleervak leerde in het Jenevermuseum van Schiedam. Er wordt driemaal gedistilleerd en je kunt kiezen uit een single malt whisky of een blend die van gemoute gerst en rogge is gestookt.

Bruinisse – Kampen Destillateurs

Meindert Kampen, naamgever van de distilleerderij in Bruinisse, maakt Eylandt Legend Single Malt. Een rokerige jongen met een zweem van de zilte zee. Zoals de meeste micro-distilleerderijen produceert hij ook andere dranken waaronder Zeeuwwierwodka en een keur aan likeuren. Daarvoor koopt hij neutrale alcohol in en brengt dat op smaak met zelf getrokken kruiden. Vrijwel alle grondstoffen komen uit het Zeeuwse.

Baarle-Nassau – Millstone / Zuidam

In een enclave die door België omsloten wordt, staat de distilleerderij van de familie Zuidam die al zo’n vijftig jaar actief is op de stokersmarkt. Likeuren, jenever, wodka, noem het maar op. Inmiddels staat de tweede generatie aan het roer, de broers Gilbert (sales/marketing) en Patrick distillateur/algemeen directeur). Ze verrasten in 2005 de whiskyliefhebbers met een zeer smakelijke vijf jaar oude single malt. Niet lang daarna verscheen een 100% rye whisky, een zeldzaamheid. Inmiddels zijn er ook oudere vintages van hun whisky op de markt, die internationaal ook hoge ogen gooit, getuige het aantal onderscheidingen dat Millstone al mocht ontvangen. Dit is zonder meer het paradepaardje van de Nederlandse whiskyindustrie.