Nee, echt originele Nederlandse bierstijlen zijn er in de moderne geschiedenis niet te vinden. Nederlandse brouwers zijn altijd goed geweest in het kopiëren van buitenlandse stijlen. Toch kun je twee bierstijlen Nederlands noemen. De Dortmunder, geïnspireerd op het Dortmunder Export kreeg hier in de jaren ’50 van de vorige eeuw een unieke twist, maar het wordt weinig meer gedronken. Alfa is overigens succesvol met Krachtig Dort, dat al sinds 1953 op de markt is.
Ouder dan pils
Bockbier daarentegen, kennen we allemaal. Lang was het de enige bierstijl die gedurende een korte tijd het monotone pilsaanbod deed vergeten. Het enige ‘speciaalbier’ en daar keken de liefhebbers na de zomer hunkerend naar uit. Maar de geschiedenis van bockbier in Nederland gaat veel verder terug, zelfs naar de tijd dat Nederland nog helemaal geen pils kende. In 1843 arriveerde het eerste Münchener bockbier in Nederland. In 1853 werd in Groningen voor het eerst bockbier gebrouwen. Ver voordat het pilsener bier de wereld en ook Nederland veroverde.
Tekst loopt door onder afbeelding
In de loop van de tijd ontstonden er allerlei tradities rond bockbier, hier ook vaak als ‘bokbier’ gespeld. Van de uit Duitsland gekopieerde ‘anstich’ tot feestelijke intochten met bokken voor een wagen met vaatjes bockbier en uiteindelijk zelfs bockbierfestivals.
Drie gerenommeerde bierauteurs, Marco Daane, Rick Kempen en Roel Mulder hebben het verhaal van het bockbier in Nederland nu vastgelegd in Het Bockbierboek.
Kleine geschiedenis
Wat heeft een bok nu met dit bier te maken? En de Duitse stad Einbeck? Marco Daane geeft helderheid – voor zover de mist van de geschiedenis dat toelaat – en ontkracht of nuanceert oude ontstaansverhalen. Hij neemt ons mee naar München en laat zien hoe het bockbier vanuit München eerst Duitsland veroverde, waar het een voorjaarsbier was en hoe het ook in Nederland eerst een voorjaarsbier was, vervolgens een winterbier en uiteindelijk een herfstbier. Daane benadrukt dat bockbier hier bij introductie niet vernederlandst werd. De brouwers kopieerden keurig het origineel.
De bok uit zijn hok
Roel Mulder zoomt in op bockbier in Nederland in de 20e eeuw. Hij laat ons meekijken met de waarschijnlijk eerste bockbierintocht in Nederland in 1904, maar neemt ons ook mee naar de bockbierfeesten van Berlijn. Vervolgens kijken we mee naar de bockbierintochten in Amsterdam en Maastricht. Door ook de bockbieren in België en Frankrijk erbij te betrekken, laat Mulder nog duidelijker zien hoe uniek Nederlands bockbier is. Prachtig is het verhaal van de naoorlogse bokbierintocht in Maastricht, die op het allerlaatste moment door de vrome burgemeester alsnog werd verboden. Natuurlijk gaat hij uitgebreid in op het bockbierfestival dat eind jaren ‘70 in Amsterdam ontstond en door de vereniging PINT werd grootgemaakt. Het was de voorbode van een groeiende belangstelling voor iets anders dan pils en het begin van een nieuw tijdperk voor de Nederlandse bierdrinker.
Tekst loopt door onder afbeelding
Bockbier nu
Aan Rick Kempen de eer om het boek afsluiten met de jongste geschiedenis. Belangrijker zijn de vragen die hij stelt: wat maakt bockbier nu precies een bockbier? Wanneer is het nu bocktijd? Hij plaatst bockbier binnen de bierrevolutie en haalt uit zijn eigen herinneringen een prachtig verhaal op over de bockbierintroductie bij café De Zwart aan het Spui in Amsterdam, om aan te tonen dat niet alle bierdrinkers een fan van bockbier zijn.
Bokbierfestivals, de nationale Bockbierdag, wedstrijden als ‘Het lekkerste bockbier van Nederland’ en ‘Het Beste Bockbier van Nederland’ komen uitgebreid aan bod, inclusief vermelding van de winnaars. Uiteindelijk komt dan de hamvraag: wat mag je verwachten van een bock? Hier gaat het om de vraag wat voor Nederland nu een bock is.
Bitterzoet
De vraag hoe Nederlandse brouwers tot het specifieke smaakprofiel van bockbier zijn gekomen, krijgt geen expliciet antwoord. Aangezien de bock al sinds de 19e eeuw in Nederland wordt gebrouwen, is die informatie niet meer te achterhalen. Hoe verliep de transformatie van het Duitse origineel naar de Nederlandse herfstbock? We weten het niet omdat we de originele bieren uit de 19e eeuw niet kunnen proeven. In Nederland begon bockbier als een kopie van het Münchener bockbier, maar uiteindelijk is de smaak geëvolueerd. En die bitterzoete smaak is uniek en al heel lang geliefd bij veel bierdrinkers. Een echt Nederlandse bierstijl dus. In het boek lees je ook over alle bockbiervarianten die zijn ontstaan sinds de bierrevolutie.
Brouwers aan het woord
Een sterk onderdeel van het boek is de bijdrage van enkele brouwers. Marc Janssen, Willem van Waesberghe, Martin Ostendorf, Peter Rouwen en Marco Lauret vertellen over ‘hun’ bock. Peter Rouwen voorspelt zelfs een revival.
Bockbier staat wat minder in de schijnwerpers. Niet zo gek want het heeft de positie van enige landelijk verkrijgbare bierspecialiteit allang niet meer en moet de concurrentie aangaan met zoveel andere rijke, donkere bieren, afkomstig van de talloze nieuwe brouwerijen. Alleen al daarom is het fijn dat er nu een boek is dat de geschiedenis en de traditie van bockbier vastlegt. Hopelijk zet het deze unieke Nederlandse bierstijl en de bijbehorende tradities weer in de schijnwerpers.
Ook als e-book
Voor iedereen die bier een warm hart toedraagt een heerlijk boek en als je als horecaprof binnenkort weer bockbier schenkt, ook een mooie bron van verhalen. Het Bockbierboek (144 pagina’s) van uitgeverij Atlas Contact, verschijnt op 19 september en is nu al overal te bestellen (ISBN 9789045049021). Verkrijgbaar als paperback en als e-book.
Gerard Molenaar
V.l.n.r. Rick Kempen, Roel Mulder, redacteur Simon Hupkes, Marco Daane. (Foto: Facebook)
Openingsbeeld: Bockbierintocht in Amsterdam, 1937
.jpg)