Een duurzaam gebrouwen glas bier op tafel, dat is een goed verhaal. Maar heeft duurzaam ook smaak? Zeker, ontdekten de brouwmeesters van de Gulpener Bierbrouwerij in Gulpen. Directeur Jan-Paul Rutten legt uit hoe het kan. “De smaak van ongemoute granen en oergranen, dat is wat onze bierdrinkers gaan proeven.”
Tekst: Gerard Molenaar
Foto’s: o.a. Pim Ras
Duurzame brouwerij Gulpener
Duurzaam werkende brouwerijen, dat is toch niet nieuw? In Schimmert, niet ver van Gulpen, is er bijvoorbeeld net een geopend. Maar dat is niet zo gek. De man achter deze microbrouwerij in De Reusch, André Köppen, werkte jaren met en voor Gulpener en heeft het duurzame DNA dus meegekregen. Maar het duurzaamste brouwhuis van Europa staat toch echt in Gulpen. Zodra de warmtepomp is geïnstalleerd is hij zelfs helemaal fossielvrij. Prachtig natuurlijk, maar wat merken bierdrinkers in de horeca en thuis ervan? Veel, als het goed is, want het nieuwe brouwhuis heeft technologie die het mogelijk maakt met oergranen te werken.
Samenwerking met boeren
Voor het duurzame verhaal moeten we eerst even terug in de tijd, naar Paul Rutten, de vader van de huidige directeur Jan-Paul Rutten en Maartje Rutten, marketingverantwoordelijke. Paul Rutten geloofde al in de jaren tachtig in speciaalbieren en ontwikkelde in de jaren negentig een visie op maatschappelijk verantwoord ondernemen, waarin duurzaam werken heel concreet werd gemaakt. Hij initieerde een samenwerking met dertig boeren die in 1996 uitmondde in de coöperatie Triligran. Jaarlijks bespreekt de brouwerij met de boeren wat ze gaan verbouwen (gewassoort, kwaliteit en kwantiteit) en Gulpener geeft vervolgens een afnamegarantie tegen de afgesproken prijs. “Zo nemen we de grondstoffen voor een eerlijke prijs af bij de aangesloten boeren. In ruil daarvoor zijn wij verzekerd van Limburgse gerst, tarwe, spelt en rogge van uitstekende kwaliteit”, zegt Jan-Paul Rutten. Met een boer in het nabijgelegen dorpje Reijmerstok is een samenwerking ontstaan voor de productie van eigen hop.
Energiebesparing
We lopen het nieuwe brouwhuis in. Veel roestvrijstaal, veel leidingen. Een buitenstaan- der zegt het niet zoveel, maar wie bekend is met traditionele brouwhuizen, zal met interesse rondlopen. Maar wat is dan het verhaal? “We verbruiken hier minder energie en de energie die we nog nodig hebben wekken we duurzaam op. In het nieuwe brouwhuis gebruiken we daarvoor een speciale techniek, waardoor we 75% energie besparen ten opzichte van het oude brouwhuis uit 1965. Het brouwhuis is ingericht om aangesloten te worden op een warmtepomp.” Als deze warmtepomp functioneert dan is het brouwhuis volledig fossielvrij en is de brouwerij een stap dichter bij het doel in 2030 volledig fossielvrij te produceren.
Twee stappen in het proces gaan compleet anders dan voorheen. De nieuwe maischfilter in het brouwhuis is namelijk in staat om oude Limburgse oergranen te verwerken en Gulpener wil juist díe gaan gebruiken. In de nieuwe situatie mag een veel groter deel van het graan onvermout zijn. Wel zo duurzaam, omdat het graan niet eerst naar een mouterij vervoerd hoeft te worden en er geen energie voor mouten nodig is. Een tot meel fijngehamerd mengsel van gemoute en ongemoute granen wordt stapsgewijs verwarmd en vervolgens door een filter geperst. Het is snel en efficiënt en levert 10 tot 15% meer wort op. De volgende stap is revolutionair. De traditionele kookketel is vervangen door de Ecostripper. Een kolom met een verticale buis met hete stoom waardoor het wort met kleine hoeveelheden tegelijk wordt gestuwd. Dat is sneller, kost minder energie en het zorgt er bovendien voor dat er nog maar 1% brouwsel verloren gaat in plaats van 9% bij het koken in het oude brouwhuis.
Oude granen
Nu de smaak! “Voorheen kon maximaal 10% van het recept uit ongemout graan bestaan. Bij onze Sterk Rogge Tripel is het aandeel ongemout 40%. En dat proef je. Doordat het aandeel ongemout veel hoger kan zijn, kunnen we andere graansoorten verwerken. We praten nu met de boeren en vragen wat hun voorouders verbouwden. Dan kom je terecht bij emmertarwe, spelt, rogge en tritordeum.” De smaak van duurzaam is dus de smaak van een groter aandeel ongemoute granen en van bijna vergeten oergranen. “Dat is wat onze bierdrinkers gaan proeven. Onze bestaande bieren smaken ook beter nu ze uit het nieuwe brouwhuis komen.”
Over de samenwerking met de boeren is Rutten meer dan tevreden. “In onze moeilijkste tijd bleek hoe waardevol die samenwerking is. We hadden vorig jaar de plannen al gemaakt met de boeren en ik had het contract liggen met de prijsafspraken, toen de corona-crisis uitbrak. Ik wist meteen dat ik niet aan mijn afnameverplichtingen kon voldoen en ben met ze gaan praten. Ze zeiden: ‘We gaan toch gewoon verbouwen en we zien wel wat je kan afnemen en de rest lossen we op.’ Zoiets raakt mij diep.”
Meer onderscheidende bieren van Gulpener
Gulpener ontwikkelde zich van pilsbrouwerij (85% in 2015) tot speciaalbierbrouwerij (nu 50%). Met het nieuwe brouwhuis kan de brouwerij nog meer onderscheidende bieren maken. “Die grote versnippering is wel een uitdaging in de planning”, geeft Rutten toe. Zorg is er enigszins over de horeca, waar een groot deel van het Gulpener bier naartoe gaat. “Ook wij hebben het lastig gehad, maar we hebben het geluk dat we een sterke financiële positie hebben. Het zal veel tijd kosten om de schade in te halen. Natuurlijk leggen we sinds de horecasluiting meer focus op de retail, maar dat maakt het omzetverlies niet goed.”
Successen zijn er in ieder geval wel. Gulpener Ur-hop IPA, de als lager gebrouwen IPA, (die van puristen eigenlijk IPL moet heten), maakte een groei door van 60%. Ook zijn er twee alcoholvrije bieren aan het assortiment toegevoegd. In de horeca doet Gulpener het nog altijd goed. Hoe dat komt? “Ik denk omdat we een mooie range speciaalbieren hebben, maar ook vanwege ons duurzaamheidsverhaal. Want ook de horeca wil zich onderscheiden en met ons bier en met ons verhaal ben je wel onderscheidend ten opzichte van ‘big beer’.”
Naast bier is de brouwerij ook begonnen met de duurzaam gebrouwen BATU Kombucha. De basis van BATU Kombucha is sencha, een kruidige groene thee die een beetje naar citrusfruit smaakt. De thee wordt samen met rietsuiker, gist en bacteriën gefermenteerd in een open kuip tot alle suiker zich heeft omgezet in frisse zuren en smaakaroma’s. Jan-Paul Rutten omschrijft het als een suikervrije, 100% natuurlijke, gefermenteerde verfrissende drank voor volwassenen.
.jpg)